Беттеги тери көчүү деген нерсе чындыгында теринин өзүн жаңылоо процесси. Кээде жайында күнгө көп калып, бир нече күндөн кийин бетиң же ийниң кабыр-кубур түшө баштайт, так ошол сыяктуу. Бирок бул көрүнүш жалаң эле күндөн болбойт. Теринин өтө кургап кетиши, суук аба, ал тургай туура эмес тери кам көрүү каражаттары да теринин көчүшүнө себеп болушу мүмкүн. Кыскасы, дене үстүңкү өлүү тери катмарын таштап жатат, бирок кээде бул процесс көзгө көрүнө баштайт.
Бул абал кээде нормалдуу, кээде болсо теринин «Мага жакшы кам көрбөй жатасың!» деген эскертүүсү болушу мүмкүн. Өзгөчө бетте болгондо адамды абдан тынчсыздандырат, анткени жаман көрүнөт жана сезгичтик жаратышы мүмкүн. Анда, беттеги тери көчүү эмне үчүн болот, кайсы учурларда нормалдуу жана кантип алдын алса болот? Эми бул суроолорду бир аз кеңири карап көрөлү.
Беттеги тери көчүүнүн себептери?
1. Күн күйүгү
Күн күйүгү — жайдын эң чоң душмандарынын бири. Өзгөчө деңиз жээгинде же бассейн жанында өткөргөн узак сааттардан кийин дененин «жетиштүү» деп белги бергени сыяктуу нерсе. Башында байкабайсың, ал тургай «Оо, кандай сонун күнгө күйүп жатам!» деп ойлойсуң. Анан кечинде күзгүгө карап, бетиңдин помидор сыяктуу кызарганын көрөсүң. Эртеси күнү иштин түсү өзгөрөт: Тери ооруй баштайт, тартылат жана акырында көчө баштайт.
Бул толугу менен дененин өзүн коргоо механизми. Күндүн чыгарган UV нурлары тери клеткаларына зыян келтиргенде, дене «Буларды таштап, жаңыларын жасайлы» режимине өтөт. Зыян көргөн клеткалар түшөт, ордуна жаңылары келет. Бирок процесс анча жагымдуу болбойт. Адегенде тери тартылат, анан кабыр-кубур түшө баштайт, акырында жама-жама көрүнүш пайда болот. Үстүнө көчкөн терини тартып алсаң — бул абдан кызыктуу болот — астынан чыkкан жаңы терини да жаралайсың жана иш андан бетер начарлайт.
Ошондуктан, күнгө күйгөндө «Мага эч нерсе болбойт» деп айтпаш керек. Анткени болот. Эң жакшысы, күн кремин сүйкөө, шляпа кийүү жана көлөкөдө убакыт өткөрүү. Бирок дейли унутуп калдың жана күйүп калдың. Анда көп суу ичүү, терини нымдоо жана муздак компресс жасоо эң жакшы чечимдерден. Албетте, иш өткөндөн кийин буларды жасагандын ордуна башында чара көрүү акылга сыярлык, бирок кимге айтып жатабыз…
2. Тери кургактыгы
Тери кургактыгы толук бир жашыруун душман. Күн күйүгү сыяктуу дароо өзүн көрсөтпөйт, бирок бир күнү байкайсың териң купкуру болуп калыптыр, кабыр-кубур түшүп жатат. Анан «Мен эмнени туура эмес жасадым?» деп ойлоно баштайсың. Бирок маселе абдан жөнөкөй: Териңе такыр жакшы кам көргөн жоксуң.
Кургактык адатта кышында андан бетер начарлайт. Аба суук, шамал катуу, ичкериде калорифер күйүп жатат… Э албетте, теридеги ным учуп кетип жатат. Бирок жайда да башкача абал жок, анткени күн жана деңиз тузу да кургактыкка себеп болот. Үстүнө ванна бөлмөсүндө сааттар бою ысык суунун астында калып, бардык табигый майларды жок кылсаң, куттуктайбыз! Көчүүгө даяр тери алдың.
Мунун чечими чындыгында жөнөкөй, бирок иш аткарууга келгенде көпчүлүк адамдар көңүл бурбайт: Нымдагычты колдон, суу ич, ысык суудан алыс бол. Бирок жок, биз сөзсүз бетибизди тартып-тартып көчүрөбүз, анан «Эмне мындай болду?» деп сурайбыз. Ошондуктан эми кургактыкка кабылдың, иштерди андан бетер начарлатпа. Бетиңе туш келди ар бир кремди сүртпө, көп суу ич, терини жумшарткан табигый майларды колдон. Анткени териң нымын жоготкондо, көчүү жөн гана башталыш. Кычышуу, жарылуу жана тоскоолдук да эшик алдында күтүп турат…
Беттеги тери көчүү туура эмес өнүм колдонуу
3. Химиялык өнүмдөр
Кээ бир адамдар терисине эмне сүрткөнүн такыр тоготпойт. Дүкөндө эмне тапса алат, «Бул жакшы жыттанат, сөзсүз жакшы» деп ойлойт, анан бир карасаң бети кабыр-кубур түшө баштаптыр. Мына ушул жерде катуу химиялык заттар кирет. Өзгөчө спирт, атыр жана сульфат камтыган тазалагычтар, теринин табигый коргоо тосмосун жок кылат. Башында жакшы сергүүлүк сезими берсе да, анан тери кургап, тартыла баштайт жана акырында көчөт. Кыскасы, жакшы жыттанган ар бир нерсе териң менен дос болбошу мүмкүн.
Дагы бир агрессивдүү пилинг маселесине кирүү керек. Тигил «терим тегиз болсун» деп кесе жасап, катуу бүртүкчөлүү пилингдер менен бетиңди ышкылоо акылсыздыгы бар го, мына так бир кыйроо. Тери деги эле сезгич, сен дагы үстүнө кум кагаз менен сүрткөндөй мамиле жасап жатасың. Анан албетте күйүү, кызаруу жана көчүү качып кутулгус болот. Унутпа, териң дубал сыяктуу. Ал дубалды канчалык казысаң, асты ошончолук коргоосуз абалга келет.
Ошондуктан, териңе сүрткөн нерселерди тандаганда бир аз этият болууда пайда бар. «Эмне болмок эле, эч нерсе болбойт» деп туш келди самын же крем колдонсоң, анан күзгүгө карап «Мен эмне кылдым?» деп ойлонушуң абдан мүмкүн. Спирт, атыр жана катуу пилинг камтыган өнүмдөрдөн алыс бол, мүмкүн болсо курамы жөнөкөй жана табигый болгон нерселерди колдон. Унутпа, көргөн көбүктүү нерсенин баары териңди тазалабайт, кээде териңди жок кылат.
Эгер мурунтан эле химиялык кыргынга кабылган болсоң, эч болбосо абалды оңдоо үчүн нымдагыч сүрт жана териңе бир аз дем алдыр. Анткени бетиң деги эле зыян көргөндө үстүнө дагы «Муну да сынап көрөйүн» деп башка өнүмдөрдү колдонсоң, териң бир учурда «Жетиштүү!» деп толугу менен каршы чыгышы мүмкүн. Мына ошондо жөн гана көчүү эмес, тоскоолдук жана кызаруу да кошумча болот.
4. Суук аба жана шамал
Суук абаны адатта мурдубуздун тоңушу менен эстейбиз, бирок чындыгында эң көп тери таасирленет. Өзгөчө кышында сыртка чыгасың, бетиңе муздак шамал урат, ошол учурда көп сезбейсиң, бирок анан бир карасаң териң купкуру болуп калыптыр, жарылыптыр, ал тургай көчө баштаптыр. Анткени суук аба теринин нымын тез эле тартып алат жана муну байкаганда иш өтүп кеткен болот.
Шамал да өзүнчө бир балээ. Сыртта шамалдуу абада басып жүрөсүң, жеңил салкындык жакшы сезилет, бирок чындыгында ал желаргы, териңдеги нымды чын эле уурдап кетип жатат. Натыйжа? Кургактык, кычышуу жана артынан келген беттеги тери көчүү процесси. Өзгөчө суук абада бетиңди ысык суу менен жуусаң, териң такыр тең салмактуулугун жоготот. Суук аба кургатат, ысык суу болсо теринин коргоо катмарын жок кылат. Кыскасы, териң башы айланып жатат жана болгону дагы сага болуп жатат.
Ошондуктан, кыш айларында териңе бир аз көбүрөөк мээрим көрсөтүү керек. Нымдагычты унутпа, өтө ысык суу менен бетиңди жуубай, мүмкүн болсо шамалдуу абада бетиңди коргой турган бир нерсе кий. Болбосо бир эртең күзгүгө карап «Мен эмне үчүн жылан сыяктуу тери алмаштырып жатам?» деп ойлонушуң абдан мүмкүн.
Кыштын эң чоң көйгөйлөрүнүн бири да ичкеридеги кургак аба. Үйдө калорифер күйүп жатканда аба кургайт, тери да мындан өз үлүшүн алат. Ным жоготууну алдын алуу үчүн көп суу ичүү, бөлмөдө нымдагыч аппарат болуу же эң жөнөкөйү бир табак суу коюу да айырма жаратат. Болбосо бетиң бир заматта кабыр-кубур болуп сени карыган адам сыяктуу көрсөтө баштайт.
Эгер мурунтан эле суук аба себептүү териң көчө баштаса, жумшак тазалагычтарды колдон жана көп нымда. Дагы бир нерсе, такыр барып өлүү терини кырууга аракет кылба, болбосо териң андан бетер начарлайт. Сабырдуу бол, териңдин калыбына келишине уруксат бер. Анткени табият мыйзамы мындай: Суук аба терини кургатат, бирок туура эмес кам көрүү аны жок кылат.
5. Тери оорулары (Экзема, Псориаз жана Козу карын)
Кээде беттеги тери көчүү жөн гана тышкы факторлордон эмес, теринин өзүнүн ички көйгөйлөрүнөн да келип чыгышы мүмкүн. Башкача айтканда, күн да эмес, суук да эмес, химиялык өнүмдөр да эмес… Бул жолу окуянын ичинде экзема, псориаз оорусу же козу карын инфекциясы сыяктуу олуттуураак нерселер болушу мүмкүн. Эгер териң дайыма кургак болсо, кызарып жана сезгич болуп жатса, бир учурда кабыр-кубур түшө баштаса, иштин астында бир тери оорусу болушу мүмкүн.
Адегенде экзема менен баштайлы. Экзема адатта кычышкан, кызыл жана кургак тери аймактары менен өзүн билдирет. Бетте көп көрүнбөсө да, өзгөчө жаак жана маңдай сыяктуу аймактарда чыгышы мүмкүн. Генетикалык факторлордон келип чыгышы мүмкүн, бирок стресс, аба өзгөрүүлөрү жана кээ бир аллергендер да козгошу мүмкүн. Экземанын жаман жагы, канчалык кашысаң ошончолук начарлашы. Бирок иштин эң тынчсыздандырган бөлүгү мындай: Кээде экземанын козгогучу белгисиз болот. Башкача айтканда, эмне сени бул абалга алып келгенин да түшүнбөй туруп териң түшө баштайт.
Псориаз болсо бир аз башкача деңгээлде. Бул жерде окуя тери клеткаларынын өтө тез жаңыланышы. Адатта тери клеткалары белгилүү бир циклде жаңыланса, псориазда бул процесс тездейт жана үст-үстүнө жыйылган клеткалар кабыр-кубур түшө баштайт. Бул да бет кошо дененин ар кайсы бөлүктөрүндө кызыл, күмүш түстүү такталар пайда кылат. Псориаздын так бир дарылоосу жок болсо да, симптомдорун жеңилдетүү үчүн дарыгердин көзөмөлүндө кээ бир кремдер жана дары-дармектер колдонулат.
Дагы бир көйгөй да козу карын инфекциялары. Адатта нымдуу аймактарда көрүнсө да, кээде бетте да чыгышы мүмкүн. Өзгөчө тери тосмосу алсыраса, козу карындар үчүн адаттагыдай «Кел, бул жерде орун бар!» деген чакыруу чыгарылат. Кычышуу, жеңил кызаруу жана көчүүлөр козу карындан келип чыгышы мүмкүн. Мындай абалда, дарыгердин көзөмөлүндө козу карынга каршы кремдерди колдонуу керек болушу мүмкүн анткени кээде жөн гана нымдагыч сүртүү жетиштүү болбойт.
Эгер тери көчүүң эч өтпөй жатса, дайыма кайталанып жатса жана жанында кызаруу, кычышуу сыяктуу кошумча симптомдор бар болсо, иштин ичинде бир тери оорусу болушу мүмкүн. Мындай учурларда туш келди крем сүрткөндүн ордуна бир дерматологго кайрылуу эң туурасы болот. Анткени кээде эң чоң ката, туура эмес дарылоого багыт алуу.
Беттеги тери көчүүнү алдын алуу жана дарылоо
Беттеги тери көчүүнү алдын алуу жана дарылоо
Ушул убакка чейин себептерин кеңири талкууладык. Күн, суук, химиялык заттар, тери оорулары дегенде тери чын эле ар тараптан сокку жеп жатат. Бирок иштин жакшы жагы мындай: Көпчүлүк учурда беттеги тери көчүүнү алдын алуу мүмкүн! Эгер деги эле бул көйгөй менен алышып жатсаң, туура кам көрүү менен териңди калыбына келтирүү да мүмкүн.
Биринчиден тери тосмосун коргоо эң маанилүү нерсе. Анткени тери, сырттан келген ар кандай таасирге каршы өзүн коргогон калкан сыяктуу иштейт. Эгер сен дайыма бетиңди катуу самындар менен жууп жатсаң, өтө көп пилинг жасап жатсаң же терини коргоосуз калтырып жатсаң, бул тосмо кулайт. Ошондуктан назик тазалагычтарды колдонуу жана көп нымдоо керек. Өзгөчө серамид, гиалурон кислотасы жана пантенол камтыган кремдер, терини калыбына келтирүүдө абдан натыйжалуу болот.
Экинчиден, күндөн коргонуу керек. «Бүгүн аба булуттуу, күн кремине муктаждык жок» дегендер, эң чоң катаны жасап жатышат. UV нурлары булуттардын арасынан да өтөт жана териге зыян келтириши мүмкүн. SPF 30 жана андан жогору күн кремин колдонуп териңди коргой аласың.
Үчүнчүдөн тамактануу жана суу ичүү маанилүү. Тери ичинен да азыктанат. Омега-3, E витамини жана көп суу ичүү, терини ичтен колдойт жана көчүүлөрдү алдын алууга жардам берет. Эгер териң дайыма кургак болсо, жөн гана сырттан кремдер менен кийлигишүү жетиштүү эмес, суу ичүүгө да көңүл буруу керек.
Акырында, көйгөй өтпөй жатса дарыгерге барууга тартынба! Кээде баарын туура жасап жатканыңа карабастан тери көчүү уланышы мүмкүн. Мындай абалда дерматологго кайрылып тери түрүңө ылайык дарылоо планын түзүү эң жакшысы болот. Анткени кээ бир абалдар жөнөкөй кургактык эмес, тереңирээк тери көйгөйү болушу мүмкүн.
Тери саламаттыгы жөн гана тышкы көрүнүш менен байланыштуу эмес, ошол эле учурда жалпы саламаттыгыбыздын да чагылышы. Унутпа, туура кам көрүү жана чаралар менен тегиз жана саламаттуу териге жетүү мүмкүн! 😉
